Phí gas (gas fee) là thuật ngữ quen thuộc khi thực hiện giao dịch crypto. Hiểu phí gas là gì giúp bạn biết cách tối ưu khoản phí này, nhận được nhiều lợi ích hơn trong blockchain.
Mục lục bài viết
Phí Gas là gì?
Gas là đơn vị đặc biệt, đo lường mức độ nỗ lực tính toán cần thiết để thực hiện các hoạt động giao dịch trên Ethereum. Mỗi tác vụ trên Ethereum yêu cầu mức tài nguyên khác nhau nên sẽ có khoản phí phát sinh (Gas Fee). Đây là khoản cần phải trả cho các hoạt động tương tác với smart contract trên nền tảng blockchain cụ thể.
Phí gas được thanh toán bằng đồng tiền bản địa của Ethereum – Ether (ETH). Giá gas được biểu thị bằng gwei, bản thân nó là một mệnh giá của ETH – mỗi gwei tương đương với 0,000000001 ETH (10-9 ETH).
Ví dụ: thay vì nói rằng giá gas của bạn là 0,000000001 ether, bạn có thể nói rằng giá gas của bạn là 1 gwei (hay giga-wei) – tương đương với 1.000.000.000 wei. Wei (được đặt theo tên của Wei Dai, người tạo ra b-money) chính là đơn vị nhỏ nhất của ETH.
Trước London Upgrade
Cách tính phí giao dịch trên mạng Ethereum đã thay đổi trong London Upgrade vào tháng 8 năm 2021.
Giả sử Alice phải trả cho Bob 1 ETH. Trong giao dịch, giới hạn gas là 21.000 đơn vị, và giá gas là 200 gwei.
Tổng phí = Đơn vị gas (giới hạn) * Giá gas trên mỗi đơn vị
= 21.000 * 200 = 4.200.000 gwei hoặc 0,0042 ETH
Khi Alice gửi tiền, tài khoản của Alice bị trừ 1.0042 ETH. Tài khoản của Bob có 1.0000 ETH. Người khai thác sẽ nhận được 0,0042 ETH.
>>> Xem thêm: Phí gas Ethereum chạm mức thấp nhất kể từ năm 2020 <<<
Sau London Upgrade
London Upgrade diễn ra vào ngày 5 tháng 8, 2021, giúp người dùng thực hiện giao dịch trên Ethereum dễ dàng hơn bằng cách điều chỉnh cơ chế tính phí giao dịch. Các lợi ích của thay đổi này bao gồm dự đoán trước phí giao dịch, tốc độ giao dịch nhanh hơn và bù đắp cho việc phát hành ETH bằng cách đốt phí giao dịch theo tỷ lệ phần trăm.
Mỗi block đều có phí cơ bản – mức tối thiểu của phí gas được mạng lưới tính toán dựa trên nhu cầu về không gian khối. Khi phí cơ bản của phí giao dịch bị đốt, người dùng cũng sẽ nhận được khoản tip (phí ưu tiên) cho giao dịch của họ. Khoản tip này nhằm bồi thường cho những người khai thác đối với việc thực hiện giao dịch trong khối và hầu hết được các ví triển khai tự động.
Ví dụ: Trong giao dịch phí gas giới hạn là 21.000 đơn vị và phí cơ bản là 100 gwei. Tip bằng 10 gwei. Vậy Jordan phải trả cho Taylor 1 ETH.
Công thức tính:
Tổng phí = Đơn vị gas (giới hạn) * (phí cơ bản và tip)
= 21.000 * (100 + 10) = 2,310,000 gwei hoặc 0.00231 ETH
Khi Jordan gửi tiền, tài khoản sẽ bị trừ 1.00231 ETH. Tài khoản Taylor ghi có 1.0000 ETH. Người khai thác nhận tip là 0.00021 ETH. phí cơ bản 0.0021 ETH bị đốt.
Ngoài ra, Jordan có thể đặt mức phí tối đa (maxFeePerGas) cho giao dịch. Chênh lệch giữa phí tối đa và phí thực tế được hoàn lại cho Jordan, tức là:
Tiền hoàn lại = phí tối đa – (phí cơ bản + phí ưu tiên).
Điều này giúp người dùng yên tâm thanh toán cho giao dịch mà không phải lo lắng về việc vượt mức phí cơ bản.
>> Xem thêm: Yuga Labs hoàn lại phí gas cho các giao dịch không thành công <<<
Một trong những cải tiến vượt bậc sau London Upgrade là cải thiện trải nghiệm người dùng thông qua việc điều chỉnh có cấu tính phí. Những ví hỗ trợ chương trình nâng cấp, thay vì nêu rõ số tiền bạn trả là bao nhiêu, thì đơn vị cung cấp ví sẽ tự động thiết lập mức phí (dựa trên phí cơ bản và phí ưu tiên) để quy trình trở nên đơn giản hơn.
EIP – 1559 là giải pháp thay đổi cách tính phí của Ethereum. Áp dụng EIP-1559 sau London Upgrade làm cho cơ chế tính phí hiệu quả và dễ dự đoán hơn. Người dùng có thể hoàn thành giao dịch với phí tối đa – maxFeePerGas – dựa trên mức họ sẵn sàng trả cho giao dịch, và không trả nhiều hơn giá trị thị trường – baseFeePerGas.
Kích cỡ khối – Block size
Trước London Upgrade, Ethereum chứa nhiều khối có kích thước cố định. Khi nhu cầu hệ thống tăng cao, các khối này hoạt động hết công suất. Kết quả là người dùng phải chờ đợi rất lâu để nhu cầu xử lý giao dịch trong khối giảm xuống, dẫn đến trải nghiệm không tích cực.
Sau London Upgrade, phiên bản khối linh hoạt kích cỡ được Ethereum giới thiệu. Mỗi khối có kích thước mục tiêu là 15 triệu gas, có thể tăng hoặc giảm kích cỡ theo nhu cầu hệ thống, cho đến khi khối đạt giới hạn 30 triệu gas (gấp 2 lần mục tiêu về kích cỡ của khối).
Giao thức này đạt được kích thước khối cân bằng 15 triệu gas thông qua quá trình dò dẫm để điều chỉnh. Có nghĩa là, nếu kích thước khối lớn hơn kích thước mục tiêu, giao thức sẽ tăng phí cơ bản cho các khối tiếp theo. Tương tự, giao thức sẽ giảm phí cơ bản nếu kích thước khối nhỏ hơn kích thước mục tiêu. Số tiền mà phí cơ bản được điều chỉnh tỷ lệ với kích thước khối hiện tại cách kích thước mục tiêu bao xa.
Các loại phí
Việc tìm hiểu các loại phí giúp bạn tự tính toán phí gas cần trả cho mỗi giao dịch.
Phí cơ bản
Mỗi khối đều có phí cơ bản đóng vai trò là giá khởi điểm. Để đủ điều kiện đưa vào một khối, giá gas đề xuất ít nhất phải bằng mức phí cơ bản.
Phí cơ bản được tính toán độc lập cho mỗi khối và được quyết định bởi khối liền kề trước nó – giúp cho người dùng có thể dự đoán được các mức phí giao dịch. Khi các khối được khai thác thì phí cơ bản này bị đốt, và được đưa ra khỏi quá trình lưu thông của mạng lưới.
Phí cơ bản được tính dựa vào tổng lượng gas sử dụng cho các giao dịch trong khối liền trước với kích thước mục tiêu. Phí cơ bản sẽ tăng tối đa 12.5% cho mỗi block.
Liên quan đến thị trường đấu giá khí đốt trước London Upgrade, sự thay đổi cơ chế tính phí giao dịch này giúp các dự đoán phí hiệu quả hơn. Như bản trên, để tạo ra giao dịch tại khối số 9, ví tiền sẽ cho người dùng biết trước cần chính xác bao nhiêu mức phí cơ bản sẽ được thêm vào dựa trên công thức:
Phí cơ bản hiện hữu * 112.5% = 202.8 wei * 112.5% = 228.1 gwei.
Phí ưu tiên (tips)
Trước giai đoạn London Upgrade, miner nhận tổng phí gas thông qua những giao dịch được đưa vào khối. Sau London Upgrade, phí cơ bản bị đốt. Ngoài ra, còn có phí ưu tiên (tip) khuyến khích miner tham gia giao dịch trong khối.
Nếu không có các khoản tip này, miner sẽ khai thác cả những khối trống và nhận phần thưởng tương tự. Trong điều kiện bình thường, khoản tip này là động lực cho các thợ đào để thực hiện giao dịch. Đối với các giao dịch ưu tiên thực hiện trước các giao dịch khác trong cùng một khối, thợ đào sẽ nhận một khoản tip cao hơn, trả cho nỗ lực cạnh tranh giao dịch.
>>> Xem thêm: Polygon (MATIC) tăng phí gas lên 30 gwei <<<
Phí tối đa
Để thực hiện giao dịch trong hệ thống người dùng có thể lựa chọn giới hạn tối đa để trả cho giao dịch. Đây được gọi là maxFeePerGas. Đối với giao dịch được thực hiện, phí tối đa phải vượt quá tổng của phí cơ bản và tiền tip. Người gửi giao dịch được hoàn lại phần chênh lệch giữa phí tối đa và tổng của phí cơ bản và tiền tip.
Tại sao phí gas tồn tại
Trong ngắn hạn, phí gas giúp hệ thống Ethereum hoạt động bảo mật, ngăn ngừa những kẻ phá hoạt lừa đảo và gây ảnh hưởng tiêu cực lên hệ thống. Ngoài ra, phí gas còn là giải pháp để tránh các vòng lặp ngẫu nhiên, cố tình hoặc sự lãng phí trong quá trình thao tác giao dịch.
Giới hạn gas là gì
Giới hạn gas nhằm để chỉ lượng gas tối đa bạn sẵn sàng tiêu thụ cho giao dịch. Nhiều giao dịch phức tạp liên quan đến hợp đồng thông minh sẽ yêu cầu tính toán nhiều hơn, do đó giới hạn gas cũng sẽ cao hơn giao dịch thanh toán thông thường. Thực tế, giao dịch ETH tiêu chuẩn cần 21.000 đơn vị gas.
Ví dụ: bạn đặt mức giới hạn gas là 50.000 cho một giao dịch chuyển ETH, hệ thống EVM tiêu thụ 21.000, bạn nhận về lại 29.000. Tuy nhiên, nếu bạn đặt mức giới hạn gas thấp hơn, giả sử là 20.000, EVM vẫn sẽ tiêu thụ 20.000, nhưng giao dịch chưa hoàn tất. EVM sau đó hoàn nguyên các thay đổi, nhưng 20.000 gas vẫn bị tiêu thụ.
Tại sao phí gas lại quá cao?
Phí gas cao là do mức độ phổ biến của Ethereum. Bất kỳ giao dịch nào trên hệ thống Ethereum đều tiêu thụ gas và có mức giới hạn cho mỗi khối. Mỗi hoạt động như tính toán, lưu trữ, thao tác dữ liệu, trung chuyển token đều tiêu thị lượng gas khác nhau. Các chức năng DApp ngày càng phức tạp, số lượng hoạt động liên quan đến hợp đồng thông minh tăng mạnh, đồng nghĩa mỗi giao dịch đều tiêu tốn nhiều không gian giới hạn trong mỗi khối.
Nếu nhu cầu quá lớn, người dùng sẽ đòi hỏi lượng tip nhiều hơn để cạnh tranh với những giao dịch khác. Tip càng cao càng giúp giao dịch của bạn có thể chuyển sang các block kế tiếp nhanh hơn.
Tuy nhiên, giá gas cao không quyết định phí thực hiện giao dịch. Người dùng cần sử dụng công thức đã được trình bày ở trên.
Sáng kiến giảm phí gas
Nỗ lực của Ethereum nhằm cắt giảm những vấn đề liên quan đến phí gas, giúp nền tảng thực hiện hàng ngàn giao dịch mỗi giây trên toàn thế giới.
Layer 2 là sáng kiến tiên phong nhằm cắt giảm chi phí gas, tăng trải nghiệm người dùng và có thể mở rộng số lượng giao dịch.
Nếu muốn giảm chi phí gas, bạn có thể đặt tiền tip cao hơn để các miner ưu tiên thực hiện giao dịch. Nếu bạn muốn theo dõi giá gas, bạn có thể sử dụng các công cụ sau:
- Etherscan: Công cụ ước tính giá gas giao dịch.
- Blocknative ETH Gas Estimator Plugin trên Chrome hỗ trợ giao dịch Loại 0 và Giao dịch EIP-1559 Loại 2.
- ETH Gas Station: Các chỉ số định hướng người dùng trong Ethereum.
- Cryptoneur Gas Fees Calculator. Tính phí gas bằng đồng tiền nội tệ cho các giao dịch trên Mainnet, Arbitrum và Polygon.
